Op zondag 1 mei 2011 was het Vlaamse Erfgoeddag rond het thema ‘Armoe Troef’.

Uiteraard was Sint-Truiden, met zijn historistisch verleden, één van de deelnemers.
Zie de tekst ‘Elke maand het stedelijk informatieblad in de bus!’ van 10 april 2011 op deze website. 

Burgemeester Ludwig Vandenhove: “De jaarlijkse Erfgoeddag is geëvolueerd naar een traditionele activiteit binnen ons evenementenaanbod, die heel wat publiek aantrekt, zowel van buiten Sint-Truiden, als Truienaren zelf.”

Ook dit jaar was het programma gedifferentieerd en uitgebreid genoeg dankzij de medewerking van heel wat personen, gezelschappen, erfgoedverenigingen, etc.
“Ik wil al deze medewerkers van harte bedanken voor hun inzet.”, zegt Ludwig Vandenhove.

Deze jaarlijkse Erfgoeddag in Vlaanderen is vergelijkbaar met de Open Monumentendag, die telkens op het 2e weekend van september plaatsvindt.
Dit soort initiatieven trekt zowel geïnteresseerde bezoekers aan, als (toevallige) toeristen.

Onroerend en roerend erfgoed liggen dicht bij elkaar en vullen elkaar goed aan. Dit is dan ook de reden waarom ik beleidsmatig in teksten en toespraken al dikwijls gepleit heb om het beleid terzake beter op elkaar af te stemmen.
Zie onder andere de tekst ‘(On)roerend erfgoed: één en ondeelbaar!’ van 29 april 2010 op deze website.

Dit jaar is er opnieuw een publicatie verschenen rond Erfgoeddag onder leiding van rijksarchivaris Rombout Nijssen.
De titel is ‘Nu gaan onze dagen somber voorbij en zuchtend strijken de jaren… Wonen, werken, eten leren en bidden in Sint-Truiden, 1842’.

Rijksarchivaris Rombout Nijssen heeft net zoals de voorbije jaren weer een boeiend verhaal geschreven.
In deze publicatie heeft hij de aantekeningen bij de eerste kadasterkaarten van Sint-Truiden rond 1842 bestudeerd.
De aantekeningen beschrijven in detail de waarde van de gronden en de huizen en bieden een boeiend inzicht van het harde werken en het armzalige overleven in die tijd: de beschrijvingen van de woningen (vaak armzalige hutten), het harde labeur op het veld en de opbrengst van de oogst, het eenvoudige eten, etc.
Het aanschaffen van dit boek is zeker de moeite waard. Ik heb er onder andere nog naar gerefereerd in Runkelen tijdens de presentatie van ‘Runkelen, vroeger en nu’ op zaterdagavond 9 april 2011.
Zie de website www.erfgoedcelsinttruiden.be.

Hieronder vindt u het integrale voorwoord dat schepen van erfgoed
Els Sneijers en burgemeester Ludwig Vandenhove voor dit boek geschreven hebben.

Beste lezer

Dit vierde Erfgoeddag-boek is een dagboek van het overleven in de dorpen van onze fusiegemeente anno 1842.
Haast alle dorpelingen waren toen nog eenvoudige dagloners. 

Erfgoed is niet enkel praal en pracht, godsvrucht en feest, maar ook het leven van alledag in zijn rauwe werkelijkheid: Somber en zuchtend verstrijken de dagen en de jaren.

In 1842 werd voor de dorpen rond Sint-Truiden de Tabel van classificatie der grondeigendommen afgerond.
Deze biedt ons een gedetailleerd beeld van onze dorpen in die tijd.
Een nauwkeurige en uitvoerige beschrijving van de huizen, alsook van de opbrengsten op het grondgebruik was voor de jonge Belgische staat noodzakelijk voor een eerlijke belasting van de bezittingen. 

De kastelen, boerderijen en huizen werden in 12 categorieën ingedeeld.
In de meeste Truiense dorpen bestond 50 tot 67 % van de woningen uit één of twee zeer kleine plaatsen, in hout en leem gebouwd en met stro bedekt.
Stenen huizen met pannendak waren uiterst zeldzaam. Kortom, ongezond en in armoede wonen was de regel.
Zelfs voor kasteelheren was rond 1840 het leven op het platteland geen lachertje: medische zorg was ver weg en de wegen waren slecht berijdbaar.
De eerste Belgische kadastergegevens over de grondwaarde van akkers, weiden en bossen zijn gebaseerd op uitvoerige berekeningen van de opbrengsten en van de kosten.
Deze beschrijvingen bieden een gedetailleerd beeld van de landbouwgebruiken, de afwisseling van teelten en de samenstelling van de veestapel.
Hard labeur, maar de winsten waren gering en wisselvallig.
Bij het binnenhalen van de oogst werden de kinderen van dagloners ingezet; zij bleven in groten getale (tot 60%) tijdens het vierde trimester weg uit de school.
Gelukkig was er de door de kerk verplichte zondagsrust voor (bijna) iedereen!

Naast het wonen, werken, eten, leren en bidden van de ‘gewone dorpeling’ schenkt rijksarchivaris Rombout Nijssen in deze publicatie aandacht aan het leven van de onderwijzer en de dorpspastoor. Hun lot was vaak niet beter dan dat van de dagloners.
Hun woon- en werksituatie was afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden, alsook van het vaak armoedige kerk- of gemeentebestuur.
Als geen ander weet auteur Rombout Nijssen kadastergegevens, gemeente- en kerkarchieven tot leven te brengen. Dat doet hij met de nieuwsgierigheid van een dorpsrakker en met het warm hart van een hoofdonderwijzer.  

Wij danken hem voor deze vierde publicatie naar aanleiding van de Erfgoeddag 2011.
De vorige drie behandelden het religieuze leven in en rond onze abdijstad.
Voor Erfgoeddag 2011 heeft hij in overleg met Erfgoedcel Sint-Truiden resoluut gekozen om het agrarische erfgoed en het dorpsleven bij het begin van de Belgische onafhankelijkheid te verkennen.
Met zijn verhaal heeft hij het stigma van de individuele of groepsarmoede vermeden: in 1842 was armoede immers eerder regel dan uitzondering.

Dankzij het cultureel erfgoedconvenant dat de stad Sint-Truiden met de Vlaamse overheid heeft afgesloten, heeft het stadsbestuur de mogelijkheid om op het vlak van roerend en immaterieel erfgoed bijzondere inspanningen te leveren.
Deze publicatie en de deelname van vele vrijwilligersverenigingen aan de Erfgoeddag zijn hiervan een goed voorbeeld.

Armoede is spijtig genoeg van alle tijden. Ook in 2011 leven nog heel wat gezinnen in armoede. In  die zin is het thema van dit jaar ‘armoe troef’ dan ook erg actueel.

Wij wensen je de nodige zondagsrust voor het lezen van deze boeiende leerwandeling doorheen de tijd en doorheen het Haspengouwse landschap. 

Els Sneijers
schepen van Erfgoed 

Ludwig Vandenhove
burgemeester

Sint-Truiden 1 mei 2011

In de brochure van Erfgoeddag en op de website www.erfgoeddag.be kan u terugvinden welke activiteiten nog doorgaan.