Op maandag 25 mei 2020 keurde de gemeenteraad van Sint-Truiden het klimaatplan goed voor de komende jaren.

“Er staan goede elementen in”, zegt gemeenteraadslid Ludwig Vandenhove. “Maar het kan meer en beter zijn.

“Het is gebaseerd op de Limburgse basistekst, die indertijd onder mijn politieke verantwoordelijkheid als gedeputeerde nog uitgewerkt is. Maar er zitten te weinig specifieke klemtonen in voor onze eigen stad. Bovendien zijn er teveel organen,  die een stuk beleid mee (uit)voeren in Sint-Truiden, er niet of onvoldoende bij betrokken, zoals het Zorgbedrijf Sint-Truiden of de lokale politiezone Sint-Truiden-Gingelom-Nieuwerkerken. Zo gaat een gedeelte van de voorgestelde acties en maatregelen verloren. Ook zit er teveel vrijblijvendheid in het document en is er helemaal geen handhaving voorzien. De betrokkenheid van de burger, onder andere via concrete preventieve en sensibiliserende initiatieven en subsidiemogelijkheden, zou eveneens veel groter moeten zijn.

Ik heb een grondige analyse gemaakt van het klimaatplan met heel wat vragen, maar ook heel wat suggesties.

Er is tijdens de gemeenteraad nauwelijks een kwartier gepraat over dit klimaatplan en sp.a fractieleider Gert Stas is vijf minuten mogen tussenkomen. En dat voor een klimaatplan dat in feite het belangrijkste beleidsdocument voor de stad Sint-Truiden voor de komende jaren is.

Wij hebben als sp.a tegengestemd.”

Hieronder kan u de uitgebreide analyse met bemerkingen, vragen en suggesties vinden.

KLIMAATPLAN SINT-TRUIDEN

ALGEMEEN

1.Inleidende beschouwingen

-Echte klimaatplannen opstellen en uitvoeren is niet plezant en niet populair. Maar als je enkel maar plezier wil en populair wil zijn, moet je niet aan politiek doen.
-‘Oude politici’ hebben ze nog geleerd dat je mensen soms moet ‘opvoeden’.
-“Niet zo bij dit (corona)virus: in een mum van tijd passen we ons doen en laten aan om grotere rampen te voorkomen. Wat een contrast hoe we reageren op de informatie over de klimaatcrisis.” (1)
-Covid-19 mag geen aanleiding zijn om klimaatmaatregelen te verminderen onder het motto van ‘de economie moet zo snel mogelijk kunnen herstellen’. Integendeel, het virus toont juist de kwetsbaarheid van de mens aan en we moeten van dit momentum gebruik maken.

2.Provincie  Limburg

-Het is een enorme verdienste van de provincie Limburg om een algemeen kader uit te tekenen voor de klimaatplannen voor alle Limburgse gemeenten. En om de cijfers op te volgen en te analyseren.
Proficiat aan de provincie Limburg, begonnen onder mijn beleidsperiode als gedeputeerde.
Is nog altijd dezelfde handleiding.
-Nog eens een bewijs dat provinciebesturen nuttig zijn en best behouden blijven, zeker voor de praktische ondersteuning van gemeenten.
-Maar de provincie Limburg biedt een algemeen kader aan, vooral qua analyse en dossieropbouw, niet inzake politieke keuzes.
Gemeenten mogen verder gaan. En dat wordt zeker verwacht van grotere steden.
Administratief is alles in orde voor Europa, maar een klimaatplan zou meer moeten zijn dan een administratieve bundel in de zin ‘dan zijn we daar weer van af voor een paar jaar’ en dan symbolisch in de kast belandt. Het zou daarentegen een dynamisch document moeten zijn dat horizontaal over alle bevoegdheden heen loopt. In feite zou de beleidsnota mee het klimaatplan moeten zijn dat tevens ineens gekoppeld wordt aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG ’s) van de Verenigde Naties (VN).
Voor alle duidelijkheid: Sint-Truiden doet dat niet, de stad houdt zich (te) strikt aan het voorgestelde provinciaal uitgetekende kader.
-Waarom in het klimaatplan niet specifieker ingaan op de verschillende beleidsdomeinen en het verband ertussen maken? Waarom bijvoorbeeld specifieke aandacht aan toerisme (pagina 64 en 65) en niet voor cultuur, sport en jeugd om maar iets te zeggen? Of zeker voor lokale gezondheidszorg en het lokale welzijn?
-Het klimaatplan maakt melding van ‘een geïntegreerd klimaatbeleid’ (pagina 66 en 67), maar wij missen, zelfs al in het document en zeker in het beleid, die geïntegreerde aanpak.
-Door enkel met dit algemene kader rekening te houden worden net actuele situaties gemist. Neem bijvoorbeeld de droogte op dit ogenblik, waar we nu al een aantal jaren mee geconfronteerd worden.
In feite staat er in dit klimaatplan niets concreet om op korte termijn iets aan die droogte te doen.
Ik weet hoe ik in 2018 als gedeputeerde moeten ‘vechten heb’ om alle instanties en diensten rond de tafel te krijgen om hieromtrent een globaal plan voor Limburg uit te werken. Waarom? Omdat de landbouw, in casu de Boerenbond (BB), vindt dat zij niets te maken hebben met de oorzaak en dat zij zeker niet (mee) voor de gevolgen moeten opdraaien. (2) Of lees de teksten van het Vlaams netwerk van ondernemingen (VOKA) er maar eens op na over de droogteproblemen. Ook zij hebben er niets mee te maken en de overheid moet het maar oplossen. Nochtans is het duidelijk wat er moet gebeuren, ook op korte termijn.
-In een stad van de omvang van Sint-Truiden moet een klimaatplan meer zijn dan een administratief document dat netjes in orde is.

3.Wat met de andere instanties waar de stad grotendeels (mee) verantwoordelijk voor is?

-Door heel wat organen, waar de stad Sint-Truiden een deel van het beleid aan afstaat (en wij als gemeenteraad bijgevolg geen controle meer op hebben!), ‘ontsnapt’ er veel aan dit klimaatplan.
-Wat bijvoorbeeld met het Zorgbedrijf Sint-Truiden, de politiezone Sint-Truiden-Gingelom-Nieuwerkerken, de Hulpverleningszone  Zuid -West Limburg, het Autonoom Gemeentebedrijf Sint-Truiden (AGOST),  de sociale huisvestingsmaatschappij Nieuw Sint-Truiden?
Om van een echt geïntegreerd klimaatbeleid te kunnen speken, zou daar hetzelfde moeten gehandeld worden als bij de stad Sint-Truiden, uiteindelijk beschikt de stad Sint-Truiden (onze gemeenteraad!) daar over ‘een meerderheidsparticipatie’.
-Neem bijvoorbeeld sociale woningbouw: daar zou maximaal ingezet moeten worden op duurzaamheid en klimaatneutraliteit in plaats van eerder naar de goedkoopste oplossingen te vinden.
Sociale huurders hebben daar recht op: klimaatneutraliteit zal sociaal zijn of zal niet zijn. (3)
-In alle andere intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, waar de stad Sint-Truiden aan deelneemt, moeten de principes van dit klimaatplan verdedigd worden.

4.Vrijblijvendheid

-Binnen het hierboven geschetst kader worden weliswaar een aantal concrete maatregelen voorgesteld, maar veel te vrijblijvend. Waarom bijvoorbeeld geen indicatieve budgetten in plaats van een tabel, waar heel wat cijfers niet zijn ingevuld (pagina 9) (wellicht gewoon overgenomen uit het basisdocument)? Waarom maar gaan tot 2025 qua begrotingscijfers? Omdat het zo moet van Europa of Vlaanderen?
Wij hebben als sp.a fractie onze twijfels over de meerjarenplanning, we zouden inconsequent zijn als we diezelfde twijfels dan niet zouden hebben over de beperkte cijfers, die in dit plan zijn opgenomen.
Pagina 14: korte, middellange en lange termijn.
Dit is zelfs niet indicatief! Ook gewoon overgenomen uit het algemene document?
-Het meest tot de verbeelding sprekend is zo ‘het openleggen van de Cicindria’ (onder andere pagina 53) of ‘Waterlopen in de gemeentekern terug openleggen’ (pagina 55).  Of het Fruitspoor (pagina 29 en 53), waar tot twee maanden geleden, toen ik er de laatste keer naar geïnformeerd heb, nog niets concreet mee gebeurd was. Of ‘Transitie naar een maximaal zelfvoorzienend energiesysteem op basis van hernieuwbare elektriciteit en groene (rest) warmte’, weliswaar tegen 2050 (pagina 37).
Dat schrijven is gemakkelijk!

5.Handhaving

-Elk beleid staat of valt met handhaving, dat is de laatste twee maanden bewezen met Corona.
Dat geldt zeker voor klimaatmaatregelen.
Als we de maatschappij vrijwillig bezig laten, komen we eindeloos te laat met de redding van ons klimaat.
Het woord handhaving komt niet of nauwelijks voor in de tekst. In feite zou er nochtans achter elk voorstel tot actie moeten vermeld worden hoe die gerealiseerd en/of gehandhaafd kan worden.
Zie ook 4.Vrijblijvendheid.
-Dit college van burgemeester en schepenen, net zoals het vorige, doet totaal niet aan handhaving, wellicht te impopulair.
Hoe is het anders te verklaren dat vorig jaar geen enkel proces verbaal (PV) werd opgemaakt tegen burgers of landbouwers, die door ingrepen op hun privé domein (mee) verantwoordelijk waren voor water- en/of wateroverlast op Pinkstermaandag 10 juni 2019? Bijvoorbeeld heel Velm sprak erover, maar geen enkel PV.  

6.Personeel

Een klimaatbeleid is per definitie horizontaal: alle politici en alle ambtenaren moeten ervan overtuigd worden. Maar om die horizontale opdracht waar te maken, moeten er wel specifieke personeelsleden mee bezig zijn, vooral qua aansturing.
In het klimaatplan dat voorligt, wordt er gesproken over (nauwelijks) twee extra personeelsleden.
Pagina 8: een coördinator.
Is dat Els Leenaers, die nu opnieuw die rol mag vervullen nadat ze als duurzaam beleidsambtenaar een aantal jaren een andere functie gehad heeft?
A propos: wij waren als sp.a (toen nog SP) in de tweede helft van de jaren ’90 (mijn eerste legislatuur als burgemeester) één van de eerste steden in Vlaanderen, die een duurzaam beleidsambtenaar aanstelde (verdienste schepen Jef Thewis).
Pagina 60: aanstellen van een erosiecoördinator.
Positief, maar wat met de betrokken dienst van de provincie Limburg, de Watering Sint-Truiden en het Samenwerkingsverband Land en Water? Of is dat weer een voorbeeld van iets wat gewoon letterlijk overgenomen is?
Mij lijken twee extra personeelsleden te weinig. Bijvoorbeeld willen we de burgers echt mee betrekken met het klimaatbeleid, zullen daar tijd en middelen moeten voor uitgetrokken worden.

7.Politieke opvolging

-Een klimaatbeleid moet de burgemeester als horizontale bevoegdheid naar haar toetrekken, zoals ik indertijd deed met duurzaam beleid. Voor ons hangt de evolutie van dit klimaatplan dan ook samen met de wijze waarop de burgemeester al dan niet zorgt voor de uitvoering ervan.
-Organisatie en middelen (pagina 8): in feite zou daar concreet moeten aangegeven worden wie op welk moment met wat zal betrokken worden.
-En de democratische verkozenen, ook de oppositie?
Waarom geen jaarlijkse evaluatie op een gemeenteraadscommissie of zelfs een extra gemeenteraad?
Geen enkel thema kan belangrijker zijn dan het klimaat als het over de toekomst gaat.
-Een type- document opmaken waarin heel duidelijk de vooruitgang (of niet) kan gezien worden.
 
8.Nieuwe evoluties

De aangeleverde documenten door de provincie Limburg zijn een basis, maar een gemeente, zeker een stad zoals Sint-Truiden, moet rekening houden met nieuwe evoluties.
Is dat gebeurd? Volgens ons als sp.a niet, zoals:
-Covid-19;
-de link, die steeds meer gelegd wordt tussen het klimaatbeleid en de steeds afnemende biodiversiteit (4);
-de New Green Deal van de Europese Unie (EU);
-het ‘zwakke’ klimaatbeleid van de Vlaamse regering met dezelfde coalitie als hier in Sint-Truiden.

9.Subsidies

Subsidies zijn belangrijk om de bevolking te sensibiliseren.
Op verschillende plaatsen in het document wordt gesproken over subsidies, maar niets concreet. Het zou nochtans logisch zijn, in het kader van de meerjarenplanning, dat er een globale programmatie in het document zou zitten met de jaarlijkse financiële consequenties. Bovendien is dit gegeven, samen met preventieve maatregelen, belangrijk om dit te spreiden in de tijd. Met andere woorden, niet alles samen aankondigen, maar volgens een bepaalde timing. Daar is echter niets van te merken.

10.Preventie/Sensibilisering

Zie 9. Subsidies.
Ook geen globale planning met financiële consequenties. Het aanpakken van het klimaatprobleem is nochtans eveneens vooral een bepaalde mentaliteitswijziging kweken.

SPECIFIEKE BEDENKINGEN/VRAGEN

-Pagina 9: Vlaamse subsidieprogramma’s.
Wat gaat de stad Sint-Truiden doen met de subsidies, die Vlaanderen voor elke gemeente voorbehoudt voor de OPEN ruimte? (5)

-Pagina 10: Uitgevoerde mitigatieacties en realisaties.
Goed, maar daar zitten nog een aantal realisaties tussen van de periode met de sp.a in het beleid (bijvoorbeeld zonnepanelen op gemeentelijke gebouwen).

-Pagina 12 en 13: Per sector.
Positieve globale evolutie tussen 2011 en 2017: daling CO2 met 9,2% in Sint-Truiden ten opzichte van 7,3% in Limburg.
Specifieke sectoren: vooral stijgingen in tertiair, industrie (niet-European Trade Emission/Europees systeem  voor emissiehandel) en landbouw, in tegenstelling met huishoudens. Dus burgers blijven sensibiliseren, maar meer inzetten op tertiair, industrie en landbouw.
Vooral de landbouw zal zich moeten aanpassen wil het nog een toekomst hebben, niet enkel omwille van het klimaat, maar ook gezien de marktevoluties.
Landbouw blijft een sterk gesubsidieerde sector. (6)

-Pagina 17: mitigatie.
Daarover bestaat ook een aparte publicatie van de provincie Limburg.
Er is daar een Limburgse klimaattop rond georganiseerd, maar zoals meestal ontbrak de stad Sint-Truiden op initiatieven in de periode dat ik gedeputeerde was. (7)

-Pagina 18: Wat doet de gemeente nu en zal worden verdergezet?
Hetzelfde als pagina 10 en 11. Dus weinig nieuwe initiatieven!

-Pagina 19: De benuttingsgraad van de infrastructuur verbeteren.
Wat gaat er met het domein Terbiest gebeuren?
Wij vinden als sp.a dat de stad Sint-Truiden dat moet kopen, het is een groene long, die we niet mogen laten verloren gaan. Zo blijven wij ook ijveren voor het behoud van de tuin van het voormalige gebouw van de Academie Haspengouw Podium.

-Pagina 19: Energiebesparend onderhoud van het gemeentelijk patrimonium.
Onderhoudscontracten met private firma’s: goed als overgang, maar eveneens eigen personeel aanwerven en opleiden, dus knowhow zelf op- en uitbouwen.

-Pagina 22: Jeugdlokalen.
Is nu net een goed voorbeeld om met subsidies te werken.

-Pagina 22: Handelszaken.
Meer verantwoordelijkheid leggen bij de vzw Trud’or en de Unie van Zelfstandige Ondernemers (UNIZO).

-Pagina 22: Promoten van energiebesparend onderhoud van gebouwen.
Waarom geen initiatief van ‘Stroomlijners’ per domein, per sector? (8)
“De beste klimaatinspanning is minder of geen energie te gebruiken”.

-Pagina 26: Inzetten op een collectieve aanpak.
Een concrete planning en timing opmaken voor wijkrenovaties.
Daarbij mogen appartementsgebouwen niet vergeten worden.

-Pagina 27: Transport.
Moet sneller dan 2050.
Hoever zit het met de uitrol van het systeem van ‘Reponsive sustainable urban logistics’ (R!sult)? (9) 
Moet versneld uitgerold worden.
Ons voorstel om dagelijks te werken met pendelbusjes om alzo de auto’s uit het centrum weg te houden om onder andere de luchtkwaliteit te verbeteren.

-Pagina 28: Wat doet de gemeente nu al en zal worden verdergezet?
Schoolstraten, fietsstraten: waarom geen concrete planning per jaar? Onder andere in functie van werken of aanpassingen aan het openbaar domein?

-Pagina 29: De volgende stap bestaat erin om het huidige mobiliteitsplan aan te passen conform de sneltoets. Een opdracht wordt in 2020 uitgeschreven.
Concreet: wanneer en hoe wordt die opdracht uitgeschreven?

-Pagina 30: Uitwerken van een ambitieus fietsbeleid.
Concretisering met timing en financiering van fietsbeleidsplan dat enige tijd geleden is voorgesteld.

-Pagina 30: Uitwerken van een ambitieus voetgangersbeleid.
(Her)openen trage wegen: globaal plan, concrete timing.

-Pagina 31: Kiezen voor autoluwe zones in het centrum.
Timing? Welke?
Fietsparkeerplaatsen: niet enkel bij nieuwbouw, ook in bestaande straten of verkavelingen als er vraag is en vraag zoveel mogelijk stimuleren.

-Pagina 31: Organiseren van een autoluwe zondag.
Waarom geen autoloze zondag van maken, ook als signaal en sensibilisering? (10)

-Pagina 33: Sensibiliseren rond verlichting en lichthinder.
Niet enkel éénmalige acties, permanente aandacht.

-Pagina 35: Bedrijven/Industrie.
Actiever de bedrijven bewerken, onder andere via VOKA-Limburg, die ook hun verantwoordelijkheid moeten opnemen.
We gaan het niet redden via weer maar eens een nieuwsbrief.
Zie middenstand (pagina 22).

-Pagina 37: Een gericht beleid voeren rond duurzame bedrijventerreinen.
Waarom niet overwegen om bedrijven, waarvoor het kan, met een verdieping te laten bouwen? Betekent minder oppervlakte innemen.
Waarom geen inventaris maken van bedrijven, die binnen hun eigendom in feite nog beschikken over bebouwbare oppervlakte in plaats van nieuwe industrieterreinen aan te boren?

-Pagina 37: Lokale productie hernieuwbare energie (elektriciteit en warmte-/koudeproductie)
Is echt nog theorie.

-Pagina 40: Zonnepotentieel.
6,3% in Sint-Truiden: moet naar omhoog, concrete doelstellingen stellen, waarom geen plan voor de rest van deze legislatuur?
Sensibilisering en motivatie inwoners en bedrijven, scholen, verenigingen, etc.
Werken met goedkope (gratis gezien de lage intrestvoeten?) leningen.
Sterk inzetten op sociale woningen: zie 3.Wat met de andere instanties waar de stad grotendeels (mee) verantwoordelijk voor is?

-Pagina 40: Een wateraudit kan de land- en tuinbouwer hierbij ondersteunen.
Waar wachten we op gezien de slechte cijfers van de landbouw? Met mede -verantwoordelijkheid van de sector!

-Pagina 41: Faciliteren van en zelf investeren in windkracht.
Waarom is de stad Sint-Truiden na het verdwijnen van de sp.a uit het schepencollege altijd in beroep blijven gaan tegen de geplande windmolens van Ecopower cv langs de N80 ter hoogte van Kortenbos/Zepperen? (11)
Concrete planning maken in functie van de Limburgse windatlas welke mogelijkheden er zijn op Sint-Truidens grondgebied en niet enkel op stadsgronden. En dan ervoor gaan!

-Pagina 42: Faciliteren van en zelf investeren in biomassa.
Concreet? Aan wat wordt gedacht als er over biomassa gesproken worden?

-Pagina 43: Landbouw.
Cluster van maatregelen: welke? Waarom wordt er geen concreet actieprogramma gemaakt op gemeentelijk niveau?
Wat gaat de New Green Deal geven? Waarom daar niet op anticiperen?

-Pagina 44: Daarom zet de gemeente in op het stimuleren van de landbouwbedrijven op haar grondgebied om maatregelen te nemen om de  niet-energetische emissies van methaan en lachgas te reduceren.
Te algemeen, waar blijven de concrete maatregelen?
Waarom wordt de landbouwsector zo gespaard? Is de macht van de BB in Sint-Truiden zo sterk?

-Pagina 44: boomplantacties voor scholen, aanmoedigen gevelplannen, tegeltuintjes.
Wat heeft dit met landbouw te maken? Staat dit hier niet verkeerd?
Wat met concrete groene initiatieven in buurten?

Pagina 45: Inzetten op energiebesparende en klimaatvriendelijke maatregelen.
NIHIL??? Onbegrijpelijk.

Pagina 45: Inzetten op klimaatvriendelijke landbouwtechnieken.
Proef Centrum Fruitteelt vzw: akkoord met belangrijke rol, maar de Vlaamse regering met dezelfde samenstelling als het college van burgemeester en schepenen bespaart op de subsidies aan het PCF vzw. (12)

Pagina 46: Ruimtelijke ordening
Meer plaats voor groene open ruimte: zie vraag bij pagina 9: wat doen met Vlaamse subsidies?
Welke planning en timing over de verschillende buurten en dorpen?
Als sp.a willen wij een moratorium op het omzetten van natuurgebied. Waarom dit niet in dit klimaatplan inschrijven?
Het stimuleren van groene doorsteken in het centrum ontbreekt: geeft ruimte, lucht en licht en werkt zwerfverkeer tegen.
Worden er aanzetten gegeven om iets te doen aan de lintbebouwing?

-Pagina 47: Activeren van leegstand.
Aan welke concrete acties en binnen welke timing wordt gedacht aan het stimuleren van wonen boven winkels?
Voor wanneer is de leegstandsheffing op winkels?

-Pagina 50: Afval.
Wanneer bijkomende initiatieven tegen het plasticgebruik, zoals in andere gemeenten?
Limburg.net is grote voorstander van statiegeld.
Ondersteunen wij dat als stad Sint-Truiden vanuit de CD&V-N-VA-Open Vld-meerderheid?

-Pagina 53: Actieplan klimaatadaptatie.
Lange termijnplanning wanneer wat gaat gebeuren ontbreekt.

-Pagina 54: Aanleggen van een multifunctioneel landschapspark in de nabijheid van de stadskern waar overtollig water tijdens piekbuien tijdelijk geborgen kan worden.
Waar en binnen welke timing?

-Pagina 54: Opmaken van een hemelwaterplan van de gemeente.
Wanneer klaar?

-Pagina 55: In kaart brengen van de verharding in de gemeente.
Timing?
Wanneer wordt volgorde bepaald van welke delen van de verharding wanneer kunnen verwijderd worden?

-Pagina 57: Bebossen, vergroenen en behoud en creatie van natuur.
Waar? Locaties?

-Pagina 58: Een CO2-bos aanplanten.
Waar? Er is al één in Ordingen, dus er wordt bedoeld een bijkomend? Wellicht ook weer tekst overgenomen uit het algemeen document.

-Pagina 59: Historische houtkanten herstellen.
Waar? Timing?
Het bestaande bermbeheerplan actualiseren: timing?

-Pagina 59: Stimuleren van de toename van vergroening op privaat domein.
De gedane voorstellen zijn juist voorbeelden waar subsidies enorm zouden helpen.

-Pagina 62: een aangepast nood- en interventieplan.
Tegen 2030? Moet er toch permanent zijn en moet dynamisch zijn, zodat het bijgestuurd kan worden.
De formulering hier, laat uitschijnen dat het er nu niet is.

-Pagina 62: Opzetten van participatie.
Permanent zoeken naar nieuwe vormen.
Wat met Klimaatkoepel?
Wat met Grootouders voor het klimaat?

Ludwig Vandenhove
 

(1)Jozefien Daelemans in DE MENING, De Standaard Avond, www.destandaard.be, dinsdag 10 maart 2020.
(2)’Landbouwers vragen overheid om alternatieve waterbronnen’, Het Belang van Limburg, vrijdag 22 mei 2020, pagina 10.
(3)’’Gele hesjes’ zijn ecologisten’, www.ludwigvandenhove.be, dinsdag 27 november 2018.
(4)’Hoe de natuur zelf het klimaat kan redden’, De Morgen, FOCUS, woensdag 20 en donderdag 21 mei 2020, pagina’s 18 en 19.
(5)’Subsidies OPEN ruimte: (kwalitatief) voldoende?’, www.ludwigvandenhove.be, dinsdag 26 november 2019.
(6)’Een andere landbouw, ook voor de varkenssector’, www.ludwigvandenhove.be, vrijdag 22 mei 2020.
(7)’2^de Limburgse Klimaattop succes’, www.ludwigvandenhove.be, dinsdag 19 september 2017.
(8)’De Stroomlijners’, www.ludwigvandenhove.be, woensdag 21 januari 2015.
(9)’Laatste gemeenteraden 2018, www.ludwigvandenhove.be, maandag 7 januari 2019.
(10)’Autoloze zondagen: NEEN!’, www.ludwigvandenhove.be, vrijdag 25 oktober 2019.
(11)’Eindelijk windmolens in Sint-Truiden!’, www.ludwigvandenhove.be, woensdag 17 juni 2015.
(12)’Besparing proefcentra blijft spijtig genoeg behouden’, www.ludwigvandenhove.be, woensdag 20 mei 2020.
(13)’Nadelen lintbebouwing wegwerken is duurzaam’, www.ludwigvandenhove.be, vrijdag 5 december 2014.

• Zie onder andere ook ‘Klimaatplan Sint-Truiden: te laat!’ van vrijdag 13 maart 2020 op deze website.
   
• Foto: shutterstock.com.