Overlast: het (veiligheids)probleem bij uitstek in een gemeente of stad

‘Overlast, onder alle mogelijke vormen, is iets waar de burger van wakker ligt. Het beleid en de politiek moeten er dan ook aandacht aan besteden, zeker op gemeentelijk vlak. In mijn opinie doen net overlast en de onvoldoende aanpak ervan door de overheid ook heel wat burgers ‘uitwijken’ naar extreem-rechts.’
Dit zegt Ludwig Vandenhove in TerZake Magazine van mei 2006.


Hieronder vindt u het integrale artikel.


Overlast, onder alle mogelijke vormen, is iets waar de burger van wakker ligt.
Het beleid en de politiek moeten er dan ook aandacht aan besteden, zeker op gemeentelijk vlak.
In mijn opinie doen net overlast en de onvoldoende aanpak ervan door de overheid ook heel wat burgers ‘uitwijken’ naar extreem-rechts.
Binnen het korte bestek van deze bijdrage wil ik ingaan op de manier waarop we in Sint-Truiden met overlast omgaan.

Vooral subjectieve (on)veiligheid is belangrijk
Een gemiddelde Vlaamse stad heeft, naast de niet te ontkennen objectieve veiligheidsproblemen waar snel en effectief repressief moet tegen opgetreden worden, vooral af te rekenen met subjectieve veiligheidsfenomenen. Met andere woorden, het is een verhaal van én én, niet van of of.
Allerlei vormen van overlast spelen een belangrijke rol in deze subjectieve (on)veiligheid.
Dit blijkt trouwens uit heel wat bevragingen rond het aspect veiligheid, zoals onder andere de ‘Veiligheidsmonitor’.

Overlast en subjectieve (on)veiligheid hebben voor een groot stuk ook te maken met de toenemende intolerantiedrempel en het toenemend individualisme van de burger. De overheid moet proberen hier iets aan te doen, maar dit is bijzonder moeilijk als de burger niet (tot op zekere hoogte) meewil.

Het fenomeen overlast
Het begrip overlast is moeilijk exact te omschrijven. Het is als het ware een containerbegrip.
Overlast is een begrip dat evolueert in functie van de concrete situatie en naar tijd en naar ruimte. Met andere woorden, een situatie die hier en nu door een individu of een groep van individuen als overlast ervaren wordt, kan elders of op een ander tijdstip niet zo ervaren door andere mensen.

“Troepten” de mensen vroeger samen op straat in de zomer, vóór de invoering van de televisie, dan wordt dit nu vaak als overlast beschouwd. Zochten de gepensioneerden vroeger de openbare parken op om de kinderen te zien spelen of te zien voetballen, dan wordt dit nu, zeker als de kinderen joelen, snel als storend ervaren.

‘Integrale veiligheid’ tegen overlast
Vanuit het standpunt van de overheid is een integrale veiligheidsaanpak het beste middel tegen het fenomeen overlast. Alleszins in Sint-Truiden pakken wij dit zo aan.
Integrale veiligheid betekent dat we er als overheid alles aan doen om “de burger zich goed te laten voelen in de globale omgeving en zeker in de openbare ruimte”. Dit betekent dan ook dat er een ver doorgedreven samenwerking nodig is tussen alle betrokken actoren; alle stadsdiensten en de lokale politie.
Een goede interne communicatie is onontbeerlijk in het concept van integrale veiligheid.
Immers, de burger, die een probleem heeft, wil dat het zo snel mogelijk opgelost wordt en is niet geïnteresseerd in wie of welke dienst dit doet en zeker niet tot wiens bevoegdheid dit behoort.

Op basis van overleg en van partnerschap draagt elke partner bij tot een samenhangende aanpak van overlast en onveiligheid. Wat mij betreft, heeft de politie hierin de bevoorrechte positie, zelfs de regisseursrol, omdat ze dagelijks bezig is (ook in het verleden) om veiligheidsproblemen op een gerichte manier aan te pakken.
Ik weet dat er collega-politici en politiemensen zijn, die deze visie niet delen en eerder van mening zijn dat de gemeente de eindverantwoordelijkheid draagt in het integrale veiligheidsconcept.

In de politiezone Sint-Truiden - Gingelom - Nieuwerkerken is de relatie politioneel veiligheidsbeleid en integraal gemeentelijk veiligheidsbeleid zeer kort op mekaar afgestemd.
Alle objectieve, maar ook heel wat subjectieve veiligheidsproblemen (overlast) komen bij de politie terecht. In feite is de politie dan ook het best geplaatst om deze problemen te duiden in het kader van een globaal en integraal veiligheidsbeleid en vooral om overlastfenomenen door te geven aan de betrokken diensten en/of beleidsverantwoordelijken.

Welke middelen passen wij toe in Sint-Truiden?
Vooreerst wordt er gewerkt per buurt en/of wijk, niet alleen door de wijkinspecteurs, maar op alle beleidsdomeinen binnen de stedelijke diensten. Deze wijkindeling is gestoeld op de Nationaal Instituut van de Statistiek (NIS)-sectoren. Naar aanleiding van de hoorzittingen in maart - april 2006 is er nu in Sint-Truiden zelfs een specifieke website www.hoorzittingensint-truiden.be geopend waar de burger permanent terechtkan voor alle realisaties vanuit de stad in haar/zijn buurt of wijk.

Vervolgens worden naast alle strafrechterlijke inbreuken ook alle andere samenlevingsverstorende elementen, of ze nu al dan niet via de lokale politie binnenkomen (bijvoorbeeld meldingskaarten, brieven of mails van de bevolking, etc), geïnventariseerd. Het gaat hierbij vooral om problemen in zake het openbaar domein die storend zijn voor de bevolking, dus problemen op buurtniveau of overlastfenomenen.
Al die storende elementen worden opgevolgd en geëvalueerd om uiteindelijk tot werkbare, beleidsmatige oplossingen te komen.
In dit verband passen we al enkele jaren het zogeheten systeem van de “gecontroleerde opmerkingen” toe in het kader van het specifieke informaticasysteem van de politie “Integrated System for the Local Police (ISLP).

Het luik preventie is ook zeer sterk uitgebouwd, zowel qua personeel (stadswachten, preventiewerker, jongerenpreventiewerker), als op het vlak van preventieve acties.
Tevens zijn wij altijd grote voorstander geweest van het systeem van de ‘gemeentelijke administratieve sancties’ (GAS) en we hebben deze dan ook onmiddellijk ingevoerd zodra het wettelijk kon.
Bovendien hebben wij als eerste politiezone van het land de diverse politiereglementen maximaal op elkaar afgestemd en dit ook zo gecommuniceerd aan de bevolking.
Burgers, die zich goed “in hun vel” willen voelen, moeten ook weten welke (minimale) regels van samenleven er gelden in hun gemeente of politiezone en in welke mate en binnen welke timing hier tegen opgetreden wordt als deze overtreden worden, vooral wanneer andere burgers benadeeld worden.
Tot slot is er de open communicatie qua veiligheid en overlast.
In mijn analyse dat vooral de subjectieve (on)veiligheid belangrijk is in een gemiddelde Vlaamse stad, is open communicatie naar de bevolking toe een onontbeerlijk element.

(Buurt)bemiddeling, handhaving en herstel zijn ook belangrijk in ‘de strijd’ tegen overlast
Qua buurtbemiddeling zijn er een aantal zinvolle experimenten lopende in een aantal Belgische steden. Op basis van evaluatie van deze projecten zou er een wetgevend kader voor deze (buurt)bemiddeling als bijkomend middel tegen overlast moeten tot stand komen. Zelf heb ik terzake alvast een wetsvoorstel ingediend.

Zonder handhavingsbeleid geen veiligheidsbeleid!
In tegenstelling tot andere landen, bijvoorbeeld Nederland, kennen wij nauwelijks een handhavingsbeleid, nochtans een goed supplementair instrument tegen overlast.
De veiligheid en de kwaliteit van onze leefgemeenschap lijden wellicht meer onder een gebrek aan handhaving dan onder een gebrek aan regelgeving. Het heeft nochtans maar zin om nieuwe regels en reglementen uit te vaardigen als ze ook effectief kunnen gecontroleerd worden.
Overlast heeft vaak te maken met puur materiële , hinderlijke zaken, zoals bijvoorbeeld overhangende takken, éénzijdige wijzigingen aan gemeenschappelijke muren, et cetera.
Een puur financiële sanctie lost in die gevallen weinig of niets op. Materiële ingrepen in de zin van het herstel van de vroegere of de gewenste toestand om zo de overlast te doen ophouden, is dan een te verkiezen oplossing.
In de politiezone Sint-Truiden - Gingelom - Nieuwerkerken loopt zo een project met een zeer nauwe samenwerking tussen de vrederechter en de wijkinspecteurs.

Besluit
Bij de aanpak van overlast is het belangrijk de problemen snel te detecteren, de burger te laten weten dat eraan gewerkt wordt, en ze snel op te lossen. Of hoe integrale veiligheid hiertoe in mijn ogen de oplossing biedt!

Ludwig Vandenhove
burgemeester stad Sint-Truiden
voorzitter senaatscommissie binnenlandse zaken en administratieve aangelegenheden